ΓΕΝΙΚΗ και ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ: Οστεοπόρωση

Οστεοπόρωση και οι επιπτώσεις της στο στόμα

1.             Σκελετός , οστά και οστίτης ιστός

Ο σκελετός μας αποτελούμενα από 206 μικρά και μεγάλα οστά.

Η διαδικασία για να παραμένουν τα οστά υγιή  και να ανταποκρίνονται στην αποστολή τους δηλ. την στήριξη του μυϊκού ιστού και την προφύλαξη των ευαίσθητων οργάνων , περιλαμβάνει μια συνεχή απορρόφηση (διάλυση) και παραγωγή (ανακατασκευή ) οστίτη  ιστού.

Στις μικρές ηλικίες και μέχρι την ολοκλήρωση του σκελετού η παραγωγή οστού είναι μεγαλύτερη αυτή της απορρόφηση  (οστεόλυσης).

Οστεοκλάστες

Οστεοβλάστες

Η οστική απορρόφηση γίνεται από τα κύτταρα που λέγονται οστεοκλάστες  και η οστική παραγωγή γίνεται από τα κύτταρα που λέγονται οστεοβλάστες.  

Πολύ μεγάλο ρόλο παίζει ή οστική μάζα που αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 25 ετών σε άνδρες και γυναίκες

Σε αυτό παίζει μεγάλο ρόλο ή διατροφή , η γενική υγεία, η άθληση και η έκθεση

στον ήλιο .  

Ελλιπής ή κακή διατροφή  με τροφή πτωχή σε ασβέστιο, νεκρογενής ανορεξία ή βουλιμία, διάφορες ασθένειες όπως πχ υπερθυρεοειδισμός  , ή  μειωμένη έκθεση στον ήλιο, ή καθιστική ζωή , το κάπνισμα από μικρή ηλικία , το  ανοικτό χρώμα του δέρματος  σε συνδυασμό με ξανθά μαλλιά, και γαλανά μάτια  είναι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την ανάπτυξη του οστίτου ιστού στην κρίσιμη ηλικία έως 25 ετών.

2.              Τι είναι η οστεοπόρωση;

Όταν ολοκληρωθεί ο σκελετός περίπου στα 25 χρόνια και μέχρι την ηλικία των 40 ετών  υπάρχει ισορροπία στην διάλυση και παραγωγή οστού .Από την ηλικία των 40 ετών και πάνω η παραγόμενη ποσότητα οστού είναι μικρότερη αυτής που χάνεται.  

Στην περίπτωση αυτή έχομε αραίωση  του οστού η οποία οδηγεί  κατ΄αρχάς σε οστεοπενία και εν συνεχεία σε οστεοπόρωση.

Η οστεοπόρωση είναι μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική πυκνότητα και μέτρια ποιότητα οστού. Εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα ή πόνους έως ότου προκύψει κάποιο κάταγμα, που εντοπίζεται συνήθως στο ισχίο, στην σπονδυλική στήλη, ή στον καρπό.  

Γι΄ αυτό χαρακτηρίζεται ως η σιωπηλή επιδημία της εποχής μας. Μπορεί να οδηγήσει σε πόνους, ανικανότητα και σε ορισμένες περιπτώσεις, στο θάνατο.

Σε όλους μας παρατηρείται κάποια οστική απώλεια με το πέρασμα των χρόνων, αλλά δεν θα εμφανίσουμε όλοι οστεοπόρωση. Επομένως, είναι απαραίτητο να "χτίσουμε" γερά οστά κατά τη διάρκεια της ζωής μας και να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε την οστική μάζα σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Επιδεινώνεται σε περιπτώσεις μειωμένης κίνησης του ανθρώπου και γενικώς μειωμένης μυϊκής προσπάθειας.  

Επίσης μειώνεται σε περιπτώσεις ασθενειών που έχουν σχέση με την παραγωγή της προβιταμίνης και βιταμίνης D που έχει άμεση σχέση με την  πρόσληψη του ασβεστίου που είναι απαραίτητο  για την παραγωγή του οστού.

Αυτό μπορεί να συμβεί και στα δύο φύλα .

Λόγω των ορμονικών  αλλαγών  παρουσιάζεται περισσότερο στις γυναίκες ιδιαιτέρως στην μέση ηλικία, γιατί χάνουν την προστατευτική ιδιότητα των οιστρογόνων στα οστά. Οπότε αυξάνει η πιθανότητα να εκδηλώσουν οστεοπόρωση μεγαλώνει.  

3.           Ποια είναι η σημασία και οι επιπτώσεις της οστεοπόρωσης;

Σε περίπτωση βαριάς οστεοπόρωσης υπάρχει άμεσος κίνδυνος κατάγματος  σε περίπτωση πτώσεως ή και περίπτωση αυτόματου κατάγματος δηλ. κάταγμα χωρίς μεγάλη προσπάθεια ή πίεση .

Περίπου στο 40% των περιπτώσεων τα οστεοπορωτικά κατάγματα αφορούν τους σπονδύλους, 20% τον αυχένα του μηριαίου οστού, 20%  την κερκίδα και 20% διάφορα άλλα οστά. 

Έχει μάλιστα υπολογιστεί ότι ο κίνδυνος οστεοπορωτικού κατάγματος στις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και πάνω είναι 40-50% και στους άνδρες 15-20%.

Επίσης οι περιπτώσεις βαρέων καταγμάτων των σπονδύλων ή του ισχίου οδηγεί πολλές φορές σε βαριές αναπηρίες ή ακόμη και τον θάνατο του ασθενούς.  

Η μείωση του οστίτη ιστού εκτός από τις παραμορφώσεις (πχ γεροντική ραχίτιδα -καμπούριασμα) ,τα κατάγματα , τις αναπηρίες  και τους θανάτους,   έχει και άλλες επιπτώσεις που έχουν άμεση σχέση με την στοματική υγεία των ασθενών όπως θ’ αναφερθούμε πιο κάτω!

Οι δυσμενείς επιπτώσεις της οστεοπόρωσης στους ασθενείς και στις οικογένειές τους επεκτείνεται και  στο σύστημα υγείας και στην εθνική οικονομία και οφείλονται στα κατάγματα.  

4.           Η διάγνωση της Οστεοπόρωσης

Η μόνη εξέταση που επιτρέπει να ορίσουμε το βαθμό της αντοχής του οστού είναι η μέτρηση της οστικής πυκνότητας (ΒΜD).  Αυτή  η εξέταση είναι εντελώς ανώδυνη και ακίνδυνη.  

 Η οστεοπόρωση ελέγχεται με ειδικά μηχανήματα και δεν χρειάζεται για να γίνει καμιά απολύτως προετοιμασία και μπορεί να γίνει ακόμα σε παιδιά αλλά και σε εγκύους.

Η μέτρηση οστικής πυκνότητας πρέπει να γίνει σε όσο γίνεται μικρότερη ηλικία προκειμένου να αποκαλυφθεί αν υπάρχει πρόβλημα και σε τι βαθμό.

Αν η εξέταση γίνει σε ηλικία που ο σκελετός αναπτύσσεται τότε η όποια παρέμβαση είναι καθοριστική και αποτελεσματική.  

Ειδικά αυτό είναι αναγκαίο αν υπάρχει άλλη ασθένεια μεταβολισμού όπως Σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδής κλπ

Αν πάλι σε μεγαλύτερη ηλικία και κυρίως στην εμμηνόπαυση διαπιστωθεί πρόβλημα τότε η έγκαιρος διάγνωση , συμβάλει στο να μην επιδεινωθεί η νόσος και σε ένα ποσοστό ασθενών να σταθεροποιηθεί και να αυξηθεί.

Καλό είναι για τις γυναίκες να γίνεται μέτρηση της οστικής πυκνότητας , πριν την κλιμακτήριο – εμμηνόπαυση , ώστε πριν ν΄ αρχίσει να εκδηλώνεται, να υπάρχει μια μέτρηση αναφοράς.

5.           Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη οστεοπόρωσης;

Κληρονομικό ή Ατομικό Ιστορικό.

·             Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης

·             Προχωρημένη ηλικία

·             Φύλο(θήλυ)  

·             Πρώιμη εμμηνόπαυση

·             Περισσότερες από 3 εγκυμοσύνες

·             Μη θηλασμός

·             Θηλασμός διάρκειας μεγαλύτερης του 6μήνου

·             Ατοκία

·             Λεπτοφυής κατασκευή του σκελετού

·             Ωχρή χροιά δέρματος, ξανθά μαλλιά, γαλανά μάτια

Τρόπος ζωής

·             Χαμηλή λήψη ασβεστίου (μικρότερη από 1000mg ημερησίως)

·             Μειωμένη φυσική δραστηριότητα

·             Κάπνισμα

·             Υπερβολική χρήση αλκοόλ, καφέ, τσαγιού

·             Καφές (περισσότερο από 5 κούπες την ημέρα)

·             Υψηλή λήψη φυτικών ινών αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών

·             Μειωμένη έκθεση στον ήλιο

Δευτερογενώς με άλλη πάθηση ή λήψη φαρμάκων

·             Γαστρεντερικές παθήσεις 

·             Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

·             Νόσος cushing

·             Υπερθυρεοειδισμός

·             Δρεπανοκυτταρική αναιμία

·             Σακχαρώδης διαβήτης (ινσουλινοεξαρτώμενος)  

·             Χρόνια λήψη κορτικοστεροειδών

·             Χρόνια λήψη αντιόξινων

·             Αντιεπιληπτικά φάρμακα

·             Ηπαρίνη

·             Νευρογενής ανορεξία ή βουλιμία

6.           Θεραπεία

Στην σημερινή εποχή έχομε αρκετά φάρμακα που προσπαθούν να μειώσουν τον ρυθμό αύξησης οστεοπόρωσης είτε αυξάνοντας την παραγωγή οστίτου ιστού  ή με την μείωση της δράσης των οστεοκλαστών  (αντιοστεολυτικά)  

Η θεραπεία της οστεοπόρωσης δεν μπορεί να πετύχει πλήρη αναπλήρωση της οστικής μάζας, που έχει ήδη χαθεί, ούτε αποκατάσταση της διαταραγμένης μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών και φυσικά δεν μπορεί να αναιρέσει τις σοβαρές συνέπειες των οστεοπορωτικών καταγμάτων, που μπορεί να έχουν ήδη συμβεί.

7.           Σκοπός  θεραπείας και φάρμακα

Σήμερα υπάρχουν θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση και ότι με την κατάλληλη εφαρμογή τους μπορεί να επιτευχθούν:

·      Αναστολή περαιτέρω οστικής απώλειας

·      Σημαντική αύξηση της οστικής μάζας

·      Σημαντική μείωση του κινδύνου καταγμάτων

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται γα τη θεραπευτική αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης αναστέλλουν την οστική απορρόφηση ή αυξάνουν την οστική παραγωγή και είναι τα παρακάτω:

·     Διφωσφονικά

·     Στρόντιο

·     Καλσιτονίνη

·     Εκλεκτικοί τροποποιητές των υποδοχέων των οιστρογόνων

·     Τεριπαρατίδη

·     Παραθορμόνη

·     Οιστρογόνα 

·     Ασβέστιο

·     Βιταμίνη D

Είναι αυτονόητο ότι το θεραπευτικό πρόγραμμα, που θα εφαρμοστεί σε ένα συγκεκριμένο ασθενή με οστεοπόρωση, δηλ. ποιο φάρμακο από τα παραπάνω θα χρησιμοποιηθεί και αν το φάρμακο αυτό θα συνδυαστεί ή όχι και με ασβέστιο ή / και βιταμίνη D, καθορίζεται από το θεράποντα γιατρό με βάση τα κλινικά δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ασθενούς.

8.          Πρόληψη , Διατροφή και Γερά οστά

Η πρόληψη είναι ό καλύτερος τρόπος αποφυγής της Οστεοπόρωσης.

Από την ημέρα της γέννησης έως το τέλος της ζωής μας  ή προσπάθεια μας για υγιή οστά πρέπει να είναι συνεχής.

Πέρα από τον έλεγχο των διαφόρων πιθανών ασθενειών, όπως τις αναφέραμε πιο πάνω , ο έλεγχος των κακών έξεων όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ και η έκεθεση μας στον ήλιο είναι ένα άλλο σκέλος σε όλη την διάρκεια της ζωής μας .

Η σωστή διατροφή από μικρή ηλικία κτίζει σωστό σκελετό ο οποίος θα  μας στηρίζει σε όλη μας την ζωή .

Η σωστή διατροφή στην παιδική ηλικία είναι ή ευθύνη των γονέων. Τα παιδιά πρέπει να τρέφονται σωστά αλλά πρέπει και  να μάθουν την υγιεινή διατροφή.  

ΟΧΙ σε τροφές όπως fast food, γλυκά, καραμέλες, γαριδάκια , πατατάκια  κλπ.

ΟΧΙ σε τροφές  φτωχές σε ασβέστιο, βιταμίνες, καλά λιπαρά, ιχνοστοιχεία κλπ και πλούσιες σε ζάχαρη, αλάτι και κορεσμένα λιπαρά.

Θα λέγαμε ότι το θετικό τρίπτυχο  σε όλη μας την ζωή  να είναι

Υγεία, Σωστή Διατροφή, Κίνηση

Τα τρόφιμα  που συμβάλλουν περισσότερο στην δόμηση υγειών οστών και στην εν συνεχεία παραμονή τους σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάσταση είναι:

1.         Τυρί:

Το τυρί είναι μια καλή πηγή ασβεστίου και πολύ φορτωμένο με βιταμίνη Β. Είναι εξαιρετικό για την ανάπτυξη των οστών, των χόνδρων και την ενίσχυση για τα παιδιά,  έγκυες καθώς και θηλάζουσες γυναίκες και τα άτομα μεγάλης ηλικίας.

2.         Ωμέγα 3 Λιπαρά:

Τα ψάρια είναι πλούσια σε ωμέγα 3 λιπαρά. Ειδικώς τα  λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός και ο  τόνος .

Τα αφρόψαρα  (γαύρος , σαρδέλα , αθερίνα, μαρίδα κλπ)  είναι πλούσια όχι μόνο σε ω3 αλλά περιέχουν και αυξημένες ποσότητες ασβεστίου και φωσφόρου , συστατικά απαραίτητα για γερά οστά, και γι΄ αυτό είναι καλό να τρώγονται με τα κόκαλα. Μπορούν όχι μόνο να βελτιώσουν την οστική πυκνότητα αλλά και να μειώσουν την πρόοδο της οστεοπόρωσης στο σώμα.

3.         Κρεμμύδια:

Τα κρεμμύδια είναι ένα ισχυρό όπλο  κατά της οστεοπόρωσης. Σε πολλές μελέτες από το έτος 2005 αποδείχθηκε ότι τα κρεμμύδια επιβραδύνουν  την απορρόφηση του οστού από τους οστεοκλάστες.

4.         Γιαούρτι:

Γιαούρτι είναι μια τροφή που περιέχει σημαντικά περισσότερο ασβέστιο, ακόμη περισσότερο από ό, τι το γάλα. Μία μερίδα γιαούρτι των 225 γρ. με χαμηλά λιπαρά μπορεί να σας προσφέρει το 42% των αναγκών σε ασβέστιο που απαιτείται ανά ημέρα.

5.         Φρούτα:

Τα περισσότερα φρούτα έχουν Κάλιο και βιταμίνη C που συμβάλλουν στην υγεία των οστών μας και μπορεί να επιβραδύνει τη μείωση της οστικής πυκνότητας όπως επίσης με την βιταμίνη C παράγεται   κολλαγόνο, μια πρωτεΐνη η οποία είναι απαραίτητη για την ενίσχυση των οστών Π.χ. Ακτινίδιο, Αβοκάντο, Βερίκοκα, Γκρέιπφρουτ , Δαμάσκηνα,  Μπανάνες Νεκταρίνι , Πεπόνι , Πορτοκάλι Ρόδι,  Φράουλες, Χυμοί φρούτων   είναι μερικά παραδείγματα. 

6.         Λαχανικά:

Τα φυλλώδη πράσινα λαχανικά και ειδικά το σπανάκι είναι ίσως ένας από τις καλύτερες πηγές ασβεστίου από τα  μη-γαλακτοκομικά προϊόντα. 

Επίσης  το Μπρόκολο, το Κουνουπίδι, οι ντομάτες ντοματών, το λάχανο και Καρότα, ακατέργαστα Τεύτλα

7.         Ξηροί καρποί:

Τα αμύγδαλα έχουν την μεγαλύτερη ποσότητα ασβεστίου σε μία μόνο μερίδα.  Επιπλέον είναι πλούσια σε φυτικές ίνες και κάποια άλλα σημαντικά ιχνοστοιχεία που απαιτούνται για την οικοδόμηση γερών οστών.

Επίσης Ξηροί καρποί όλων των ειδών ειδικά Κάσιους, Φιστίκια και  Καρύδια ,  Σύκα ξερά  Σταφίδες σπόροι είναι πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνες . Το ίδιο και το ταχίνι που παράγεται από σουσάμι (και επομένως και ο χαλβάς).

8.         Όσπρια:

Ολα τα οσπρια αλλά ειδικά τα Φασόλια , οι  Φακές , τα μπιζέλια, και η  Σόγια είναι τροφή πλούσια σε ασβέστιο.

9.          Οστεοπόρωση και Στοματική Υγεία

Η οστεοπόρωση δυστυχώς δεν δημιουργεί μόνο μεγάλα προβλήματα στα οστά αλλά δυστυχώς δημιουργεί μεγάλα προβλήματα και στο στόμα.

Τα προβλήματα είναι δύο ειδών .

Α) Τα προβλήματα από την επίδραση της Οστεοπόρωσης στα οστά των γνάθων

και Β) Τα προβλήματα που δημιουργούνται από την θεραπεία της Οστεοπόρωσης με την βοήθεια των Διφωσφονικών και γενικά των Αντιοστεολυτικών φαρμάκων.

Α) Για τα προβλήματα από την επίδραση της Οστεοπόρωσης  στα οστά των γνάθων η ερμηνεία είναι η εξής :

Τα δόντια στηρίζονται στα οστά των γνάθων, με το φατνίο. Αυτό είναι ένα σχετικά πορώδες οστό .

Όταν λοιπόν ξεκινήσει ή οστεοπόρωση τότε το φατνίο αδυνατίζει .Όσο η πυκνότητα του οστού μειώνεται τόσο γίνεται και πιο ευάλωτο στην ουλίτιδα και τα μικρόβια της και επομένως πιο γρήγορα η ουλίτιδα μετεξελίσσεται σε περιοδοντίτιδα.

Αυτό έχει σαν συνέπεια να έχουμε μεγάλη και ταχεία απώλεια οστού και σαν συνέπεια πολύ γρήγορα τα δόντια αρχίζουν να κουνιούνται .

Το τελικό αποτέλεσμα είναι η σταδιακή απώλεια μεγάλης ποσότητας οστού από τις γνάθους , που οδηγεί σε αλλοίωση του  όγκου και του αρχικού σχήματος των οστών των γνάθων

 Αν δεν υπάρξει έγκαιρη προσθετική αποκατάσταση έχουμε παραμόρφωση - δυσμορφία , με αισθητικά και λειτουργικά  προβλήματα.  

Η πείρα μου έχει δείξει ότι οι περισσότερες γυναίκες χάνουν τα περισσότερα δόντια τους μετά την κλιμακτήριο , 5-10 χρόνια μετά τη εμμηνόπαυση.

Επομένως η αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης  μας βελτιώνει και το πρόβλημα της κινητικότητας και της πρόωρης απώλειας των δοντιών .  

Υπάρχει ένα άλλο πρόβλημα που δημιουργείται σε περιπτώσεως Οστεοπορωτικών ασθενών .

Εκτός της ταχείας απώλειας του οστού των γνάθων , της κινητικότητας ,της απώλειας  των δοντιών και της αναπηρίας, δημιουργείται άλλο ένα πρόβλημα.

Το πρόβλημα είναι ότι ένας Οστεοπορωτικός ασθενής δύσκολα μπορεί να τοποθετήσει  Ολικές Οδοντοστοιχίες  οι οποίες θα εφαρμόζουν καλά.

Αλλά δυστυχώς σ΄ ένα ασθενή με μεγάλο βαθμό Οστεοπόρωσης ΥΠΑΡΧΕΙ   ΑΔΥΝΑΜΙΑ   ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ     ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΩΝ

Ο λόγος είναι ότι δύσκολα υπάρχει οστεοενσωμάτωση.

Οπότε η δυσκολία τοποθέτησης καλής Οδοντοστοιχίας και Εμφυτευμάτων καταλήγει σε μαρτύριο .

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!

Εάν μετά την ηλικία των 45 ετών περίπου,  τα δόντια σας αρχίζουν να κουνιούνται  , κάντε μια ΕΞΕΤΑΣΗ για ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ !

Η περιοδοντίτιδα είναι μια πρώτη ΕΝΔΕΙΞΗ ότι πιθανώς έχει ξεκινήσει ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ !

Β) Ένα μεγάλο πρόβλημα δημιουργείται με τα φάρμακα που δίδονται για θεραπεία της οστεοπόρωσης, τα ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ αλλά και γενικώς  τα ΑΝΤΙΟΣΤΕΟΛΥΤΙΚΑ.

Το πρόβλημα που δημιουργείται είναι η Οστεονέκρωση των γνάθων.

 Η οστεονέκρωση δημιουργεί μεγάλα προβλήματα αν δεν αντιμετωπισθεί   έγκαιρα, με γνώση και σε συνεργασία με τον θεράποντα Ιατρό που τα συνταγογράφησε.

Για να μην φτάσουμε σε τέτοια προβλήματα πρέπει να υπάρχει:

Ø Συνεργασία με τον Θεράποντα Ιατρό πριν την θεραπεία

Ø Ενημέρωση του ασθενούς

Ø Πλήρης προληπτική Οδοντοθεραπεία πριν την έναρξη της θεραπείας με τα Διφωσφονικά

Ø  Απόλυτη Στοματική υγιεινή πριν , κατά και μετά την  θεραπεία.

Ø Συνεργασία με τον Θεράποντα Ιατρό κατά την θεραπεία.

Ø Σε περιπτώσεις εμφάνισης Οστεονέκρωσης, να ακολουθούμε το πρωτόκολλο θεραπείας που προβλέπεται.

Η ΠΡΟΛΗΨΗ της Οστεοπόρωσης είναι το ή καλύτερη πρόληψη της Οστεονέκρωσης των γνάθων.

Όλα αυτά  θα τα εξετάσουμε στην επομένη ανάρτηση με θέμα:

ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ και  ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ

Οστεονέκρωση των Γνάθων

Πρόληψη και Αντιμετώπιση

Κριτσωτάκης Σταύρος

Χειρ. Οδοντίατρος